سایت سیر و سیاحت

دخمه زرتشتیان واقع در استان يزد و شهر يزد

نوع بنا : تاریخی قدمت : زرتشتیان

دخمه بعضي از پادشاهان هخامنشي چون داريوش اول و جز او در نقش رستم، درون مقبره است. هر دخمه اي داراي نگهبان بوده كه به او «دخمه بان» يا «دخمه گاه» يا «شهر مقابر» مي گفته و محل دخمه را «دخمه گاه» يا مقبره مي ناميدند. دخمه زرتشتیان در انتهای جنوبی شهر یزد در حوالی منطقه صفائیه در بالای تپه ای نسبتا مرتفع قرار دارد. در این محل دو دخمه وجود دارد كه یكی قدیمی تر بنام هانجكی هاتریا (زرتشتی هندی الاصل) و دیگری كه جدیدتر می باشد به نام گلستان معروف است. در وسط این دو دخمه چاله ای سنگی وجود دارد كه زرتشتیان مردگان خود را در آن قرار می داده اند. دخمه گلستان دارای قطر 25 متر و ارتفاع دیوار از سطح تپه 6 متر است و دخمه هانجكی دارای قطر 15 متر می باشد. دخمه محلي است که زرتشتيان از دير باز تا حدود چهل سال پيش، اموات خود را طبق اصول، فرهنگ و آداب و سنن مذهبي خود و طي انجام مراسم ويژه در آن مي‌نهادند تا طعمه کرکس‌هاي کوه‌هاي اطراف شوند. وسط فضاي ميان تهي دخمه چاهي وجود دارد که به "استودان" معروف است و استخوان‌هاي به جاي مانده از اجساد را داخل آن مي‌ريختند. پس از مدتي و طي مراسمي خاص، محوطه داخل دخمه جارو و ضد عفوني مي‌شد و بار ديگر دخمه مذکور مورد استفاده قرار مي‌گرفت. در حقيقت محوطه داخلي دخمه‌ها مانند گورستاني بود که چندين بار از آن استفاده مي‌شد. بعد از اين‌ كه "مانكجي ليمجي هاتريا" معروف به "مانكجي صاحب" به عنوان نماينده «انجمن بهبودسازی وضعیت زرتشتیان در ایران» در حدود 140 سال قبل و از طرف پارسيان بمبئي براي بهبود وضع اجتماعي و ديني زرتشتيان به ايران آمد، بعضي از دخمه‌ها تعمير و نوسازي و دخمه‌هاي جديدتري هم ساخته شدند كه مدتي مورد استفاده قرار داشتند. بعدها در تهران از اواسط دهه 1310، در كرمان از دهه 1320 و در يزد از دهه 1340 به بعد دخمه تبديل به آرامگاه گرديد و به كلي فراموش شد. دخمه‌ها را از خشت خام و گچ بنا مي‌كردند تا مواد آلوده به زمين نرسد. در ساختن دخمه اصولي همچون كوبيدن 4 ميخ بزرگ، 36 ميخ متوسط و 260 ميخ كوچك بر زمين رعايت مي‌شد. صد نخ پنبه را يك ريسمان مي‌كردند و سه بار آن ريسمان را دور تا دور دخمه به گرد اين ميخها مي‌پيچاندند و اول سروش باج تا ويدوا مروتي مي‌خواندند و هنگام كوبيدن هر ميخ يك "يتا اهو" زمزمه مي‌كردند. سپس در ميان دخمه مي‌نشستند و 100 "اشم وهو" و 200 "يتا اهو" مي‌خواندند و 300 سنگ كوچك به ميان دخمه مي‌انداختند، سپس دخمه را بر روي اين مكان بنا مي‌كردند.